Η καλή ισορροπία θεωρείται δεδομένη. Οι περισσότεροι άνθρωποι δεν έχουν δυσκολία στο να περπατήσουν στην άμμο της παραλίας, σε ένα δρομάκι στρωμένο με χαλίκι, στην μετάβαση από την άσφαλτο στο χορτάρι ή στο να σηκωθούν το βράδυ στο σκοτάδι. Σε καταστάσεις όμως βλάβης του συστήματος ισορροπίας, τέτοιες δραστηριότητες μπορεί να είναι ιδιαίτερα κουραστικές ή και επικίνδυνες. Η αστάθεια μπορεί, επιπλέον να συνοδεύεται από ζάλη, ίλιγγο, προβλήματα όρασης και ακοής, δυσκολία συγκέντρωσης και διαταραχές της μνήμης.
Τι είναι η ισορροπία;
Η ισορροπία είναι η ικανότητα να διατηρείται σε μια ευθεία γραμμή βαρύτητας το σώμα σας. Δηλαδή, το βάρος σας κατανέμεται ομοιόμορφα στη βάση στήριξης. Όταν το σύστημα ισορροπίας λειτουργεί σωστά επιτρέπει στον άνθρωπο να προσανατολίζεται σωστά σε σχέση με τη βαρύτητα, να βλέπει καθαρά εν κινήση, να προσδιορίζει εύκολα τη διεύθυνση και την ταχύτητα μετακίνησης, και να γίνονται αυτόματες διορθώσεις της στάσης του σώματος, ώστε να διατηρείται η ισορροπία, σε διάφορες συνθήκες και δραστηριότητες.
Ισορροπία και κίνηση
Ένα πολύπλοκο συνόλο αισθητηριο-κινητικών δεδομένων επιτυγχάνει και διατηρεί την ισορροπία μέσω της όρασης (οπτικά), της αφής (ιδιοδεκτικά) και του αιθουσαίου σύστηματος (κίνηση, στάση, χωρικός προσανατολισμός). Οι πληροφορίες αυτές ενσωματώνονται, αναλύονται και οδηγούν σε προσαρμοστικές κινήσεις των ματιών και του σώματος. Τα φάρμακα, οι τραυματισμοί, οι ασθένειες, καθώς και το γήρας μπορούν να επηρεάσουν ένα ή περισσότερα από τα παραπάνω συστήματα. Επιπροσθέτως, μπορεί να υπάρχουν και ψυχολογικοί παράγοντες που μπορούν να επηρεάσουν την ισορροπία.
Αισθητηριακές πληροφορίες της ισορροπίας:
- Οπτικά ερεθίσματα:Όταν το φως χτυπάει τα ραβδία και τα κωνία (αισθητικοί υποδοχείς του αμφιβληστροειδούς), αυτά στέλνουν νευρικά σήματα στον εγκέφαλο, τα οποία προσφέρουν οπτικά δεδομένα που βοηθούν στον προσανατολισμό του ατόμου σε σχέση με άλλα αντικείμενα του οπτικού περιβάλλοντος.
- Ερεθίσματα από τους μύες, τένοντες και αρθρώσεις: Κάθε κίνηση του ποδιού, των χεριών και άλλων τμημάτων του σώματος, αισθητικοί υποδοχείς στέλνουν νευρικά σήματα στον εγκέφαλο, τα οποία τον βοηθούν να προσδιορίσει τη θέση του σώματος στον χώρο.
Ιδιαίτερη σημασία έχουν αισθητικά ερεθίσματα που προέρχονται από:
- τον τράχηλο (λαιμό) που δείχνουν την κατεύθυνση κατά την οποία στρίβει το κεφάλι, και από
- τους αστραγάλους που παρέχουν πληροφορίες για την κίνηση του σώματος σε σχέση με την επιφάνεια στην οποία στέκεται, καθώς και την ποιότητα της επιφάνειας (σκληρή, μαλακή, ολισθηρή ή ανώμαλη).
- Ερεθίσματα από το αιθουσαίο σύστημα: Αισθητηριακές πληροφορίες σχετικά με τη στάση, την κίνηση και τον χωρικό προσανατολισμό παρέχονται από το αιθουσαίο σύστημα.Όταν τα αισθητήρια όργανα και στις δύο πλευρές λειτουργούν φυσιολογικά, τα ερεθίσματα που στέλνουν στον εγκέφαλο είναι συμμετρικά.
Επεξεργασία αντικρουόμενων αισθητηριακών ερεθισμάτων
Το σύστημα ισορροπίας του ανθρώπου περιλαμβάνει ένα σύνθετο σύνολο αισθητηριοκινητικών συστημάτων ελέγχου.
Όταν τα αισθητηριακά δεδομένα από τις διάφορες πηγές είναι αντικρουόμενα, δηλαδή σε βλάβη κάποιου τέτοιου υποσυστήματος, επέρχεται ο αποπροσανατολισμός. Το αποτέλεσμα θα είναι η διαταραχή της ισορροπίας, καθώς και σε άλλα συμπτώματα όπως ζάλη, ίλιγγο, προβλήματα όρασης, ναυτία, εξάντληση και δυσκολίες αυτοσυγκέντρωσης. Η διαταραχή στη ζωή και την καθημερινότητα των ασθενών είναι σημαντική. Λόγω της πολυπλοκότητας του συστήματος, είναι πρόκληση η διάγνωση και αντιμετώπιση των αιτιών της διαταραχής.